DDW-prep: Wat is nou precies design?

Vraag tien mensen wat design is, en je krijgt tien verschillende antwoorden. En die zijn waarschijnlijk allemaal juist, want design zit achter vrijwel alles wat je om je heen ziet en ervaart. Producten, gebouwen, diensten, interacties: iemand heeft nagedacht over een probleem of behoefte en daar iets voor ontworpen. Soms met wisselend succes. Maar een ding is zeker: design is een stuk veelzijdiger dan de meeste mensen denken. Om je klaar te stomen voor Dutch Design Week, leggen we je uit wat er zo bijzonder is aan goed design en staan we stil bij wat minder voor de hand liggende vormen van design.

Wat verstaan we onder design?

We stipten het al even aan, maar design neemt allerlei vormen aan. Van grafisch ontwerp, speculatief ontwerp en industrieel design, tot modeontwerp, architectuur en social design. En dan zijn we verre van volledig, maar niemand houdt van ellenlange opsommingen. In essentie is design iets creëren met intentie, waarbij vorm en functie elkaar versterken. Dat gaat veel verder dan alleen iets moois maken. Designers kijken naar de impact van een ontwerp in de breedste zin van het woord met vragen als: Welk probleem lost het op? Wat voegt het toe aan de wereld? Hoe kunnen mensen er slim gebruik van maken? En hoe duurzaam is het? Dat betekent niet dat design altijd enorm nuttig en praktisch hoeft te zijn. Het mag ons ook verwonderen, aan het denken zetten of een ervaring bieden. Kunst en design liggen niet voor niets heel dicht bij elkaar. 

Een ode aan het ontwerpproces

Een goed ontwerp komt zelden zomaar uit de lucht vallen; er gaat een zorgvuldig proces aan vooraf. Design-thinking of ontwerpdenken begint met het identificeren en analyseren van een behoefte of uitdaging. De vraag achter de vraag blootleggen, bestaande oplossingen en systemen onderzoeken. Dat is niet geheel toevallig ook de essentie van het DDW-thema dit jaar: REAL UNREAL draait om het bevragen van alles wat wij voor waar aannemen en het verkennen van de talloze perspectieven en ‘waarheden’ in onze maatschappij. Zo’n open en kritische blik is essentieel voor ontwerpers. Pas als je de uitdaging scherp hebt, kun je er iets voor bedenken. Ook de creatie van een oplossing gaat zelden in één keer. Ontwerpers werken vaak verschillende scenario’s en concepten uit, toetsen die in de praktijk en verfijnen hun ontwerp zo beetje bij beetje. Dat maakt Dutch Design Week zo leuk: je krijgt een kijkje in de keuken en ontdekt hoe bijzondere projecten tot stand zijn gekomen.

De mens als uitgangspunt 

Goed design zet de eindgebruiker centraal. Dat spreekt voor zich bij voorbeelden als de intuïtieve interface van je mobiel, de comfortabele vorm van een bank of de slimme indeling van een gebouw. Maar sommige soorten ontwerp gaan nog net een stapje verder. Neem social design, oftewel ontwerp voor maatschappelijke verandering. Social designers onderzoeken wat mensen beweegt of juist tegenhoudt en ontwerpen samen met hen oplossingen voor complexe sociaalmaatschappelijke problemen. Bijvoorbeeld verslaving en eenzaamheid, of grotere uitdagingen als de energietransitie of racisme. Dat noemen social designers ook wel ‘wicked problems’, veelkoppige monsters waar niet één oplossing voor te bedenken is, maar die om een grootse systeemverandering vragen. Meer weten? Bij onder andere Foundation We Are en Kelderman en van Noort duik je deze DDW in de wereld van social design! 

Wat als we …? 

Speculatief design is een andere manier om grootse uitdagingen te lijf te gaan. En ook een vorm van ontwerp die bij veel mensen nog onbekend is, vandaar dat we er speciaal aandacht aan schenken. Speculatief ontwerp draait om ‘wat als?’-vragen. Het onderzoekt toekomstige problemen of oplossingen alsof ze nu al werkelijkheid zijn. Soms als gedachtenexperiment, soms door een scenario al tastbaar te maken. Bijvoorbeeld hoe we in 2050 op grote schaal groente en fruit kunnen produceren met 4D-printers, of wat het effect zou zijn van surveillancedrones op onze samenleving. Door dit soort speculaties in zoveel mogelijk detail uit te werken, leggen ontwerpers zowel de impact als de pijnpunten en kansen van scenario’s bloot. Wil jij deze DDW ook in de toekomst kijken en je verbeelding laten prikkelen door speculatief design? Ga dan zeker langs bij het Klokgebouw, daar vind je volop voorbeelden. 

De ethische verantwoordelijkheid van ontwerpers

Als je tot dit punt bent gekomen, hebben we je hopelijk al overtuigd dat design een grootse impact kan hebben. Ontwerpers maken het onmogelijke mogelijk en creëren een nieuwe realiteit. Ze beïnvloeden met hun werk hoe mensen zich gedragen, maar bijvoorbeeld ook wat voor impact we hebben op de natuur en het klimaat. Dat brengt grootse verantwoordelijkheden met zich mee. Daarom heeft een goede ontwerper altijd oog voor de ethische dimensie. Denk bijvoorbeeld aan vraagstukken rondom duurzaamheid en inclusiviteit: thema’s die je veel tegenkomt deze DDW. Bijvoorbeeld bij de Embassy of Inclusive Society op het Ketelhuisplein. 

Ervaar het zelf!

We kunnen boeken volschrijven over de essentie en kracht van design, maar eerlijk is eerlijk, eigenlijk moet je niet lezen wat design precies is, maar het gewoon ervaren. Dus hop, scoor dat polsbandje en duik de wondere wereld van ontwerp in tijdens Dutch Design Week!