Zo overleef je de Nederlandse fietscultuur

Nederlandse baby’s worden direct uit de baarmoeder op een fiets gezet. Tenminste, dat denken mensen uit het buitenland vaak als ze vol verbazing toekijken hoe jong en oud hier moeiteloos (en zonder helm!) rondfietst. Hoe het écht zit met het fietstalent van de Nederlanders, en hoe jij onderdeel wordt van de Nederlandse fietscultuur, dat lees je hier!

Snel naar:

• Fiets-facts & figures
• Geschiedenis van fiets & fietspad
• Soorten fietsen
• Fietsregels en fietsetiquette
• Tips voor de kersverse fietsbezitter
• Eindhovense fietsroutes

Fiets-facts & figures

We trappen af met wat leuke feitjes en cijfers over de fiets in Nederland. Leuk voor je volgende kringverjaardag. Voor nieuwe Nederlanders: dat is zo’n verjaardag waarbij je met z’n allen in een grote kring in de woonkamer zit en, als je even pech hebt, blokjes kaas en leverworst te eten krijgt. 

• In Nederland heb je meer fietsen (23 miljoen) dan mensen (17 miljoen). 
• Meer dan de helft van alle verplaatsingen in Nederland is per fiets. Ter vergelijking: in de VS is 1% van alle tripjes met de fiets en in het Verenigd Koninkrijk 2%. 
• Naar je werk fietsen is hier doodnormaal. Zo fietst onze premier (Mark Rutte) altijd naar zijn werk, net als veel leden van de Tweede Kamer. 
• Nederlanders fietsen met z’n allen gemiddeld 15 miljard kilometer per jaar, gemiddeld 2,4 kilometer per persoon per dag, 880 kilometer per jaar.
• De Nederlandse infrastructuur heeft maar liefst 35.000 kilometer aan fietspad, waarvan 70% gescheiden is van de rijbaan. In Eindhoven vind je 270 kilometer aan fietspaden.
• De grootste fietsenstalling ter wereld staat in Utrecht, met een capaciteit van 12.500 fietsen. De grootste stalling in Eindhoven vind je aan de zuidkant van het station, hier passen 5.000 fietsen in. 
• Eindhoven staat wereldwijd op de 11e plaats als fietsvriendelijkste stad.

Geschiedenis van fiets en fietspad

Voor de liefhebber pakken we door met een kort geschiedenislesje over fiets en fietspad. Geen zin in? Scroll lekker door naar soorten fietsen, vinden wij niks van. 

Geschiedenis van de fiets

De eerste fiets werd uitgevonden in 1817 door Karl Drais. Hij wilde een dieronfhankelijk vervoersmiddel ontwikkelen en kwam met een loopfiets. Die noemde hij de Laufmaschine. De Franse kinderwagenbouwer Pierre Lallement vond dat lopen toch wat onhandig en kwam in 1867 met het eerste exemplaar met trappers, de vélocipède. De trappers zaten hierbij aan de as van het voorwiel. We zullen je de natuurkundige uitleg besparen, maar met twee gelijke wielen gaat dat niet zo snel. Daardoor volgde in 1871 de zogeheten ‘hoge bi’, een fiets met een gigantisch voorwiel. Die units konden wel 30 kilometer per uur aantikken. 

In 1885 vond de Engelse John Kemp Starley de ‘veiligheidsracefiets’ uit. Deze fiets had als eerste een ketting, waardoor de pedalen uit het voorwiel konden. Eigenlijk is er sindsdien weinig meer veranderd aan de fiets zoals we hem nu kennen. Behalve dan de banden: die waren tot 1888 van massief rubber. Niet zo comfortabel op kinderkopjes en klinkerweggetjes. Industrieel ontwerper John Dunlops (een bekende naam voor fietskenners) vond de opblaasband uit, zodat we nu iets minder hoeven te stuiteren op onze zadels.  

Populariteit van de fiets in Nederland

Tussen 1890 en 1900 werd de fiets in Nederland steeds populairder. In die tijd kostte een fiets tussen de 50 en 100 gulden (voor Gen Z en jonger: dat is omgerekend 22 tot 44 euro). Een fikse uitgave, aangezien het gemiddelde weekloon van een arbeider tussen de 10 en 15 gulden lag. De fiets was daardoor vooral populair onder rijkere mensen. Toch hadden ook veel arbeiders een fiets. Dat was dan vaak een ‘rijwiel van de zaak’. Nederlandse werkgevers waren daar vrij snel mee in vergelijking met andere landen, wat zeker bijdroeg aan de populariteit van de fiets. 

Aan het eind van de 19e eeuw was het openbaar vervoer in Nederland niet al te betrouwbaar. Treinen zaten vaak overvol en er waren weinig bus- en tramverbindingen. Door hun personeel een fiets te geven, omzeilden werkgevers het probleem van mensen die te laat kwamen. Daarnaast gaven ze werknemers hiermee meer vrijheid en ook vrije tijd, wat de loyaliteit ten goede kwam. In de loop van de 20ste eeuw groeide de populariteit van de stalen ros in Nederland nog verder. Dat kwam omdat veel gemeenten fietspaden aanlegden om gezonde manieren van voortbewegen te stimuleren. 

Houten fietspaden 

In 1896 kreeg Eindhoven haar eerste fietspad, op initiatief van de Nederlandse Wielrijdersbond. Het liep langs de Stratumsedijk van de Geldropseweg tot de Leenderweg. Je kunt het je haast niet voorstellen, maar dit pad was gemaakt van hout. Destijds een zeer comfortabel alternatief op de vele hobbelige en stoffige wegen die Eindhoven rijk was. Dit pad was een hit, en in de jaren die volgden, werden er nog veel meer fietspaden aangelegd. 

De houten fietspaden werden in de jaren 30 van de vorige eeuw beetje bij beetje vervangen door betonnen fietspaden. Hout was beter dan een stoffige zandweg, maar zo’n houten pad was gevoelig voor slijtage en moest regelmatig worden onderhouden. Bovendien waren houten fietspaden na een buitje spekglad. En die buitjes, die hebben we hier regelmatig. Daarover later meer! Inmiddels zijn de meeste fietspaden van beton of asfalt. Al tref je in sommige natuurgebieden nog steeds houten fietspaden aan.  

Juliana de influencer

In 1936 verloofde prinses Juliana zich met prins Bernhard. Bij zo’n koninklijke verloving hoorde natuurlijk een fotoshoot. Het verliefde paar stapte daarvoor op een tandem. Het resultaat? Een legendarische foto die de fiets nóg populairder maakte. 

De grootste fietsendief van Europa: Hitler

Helaas heeft de Nederlandse fietsgeschiedenis ook een zwarte bladzijde. In de Tweede Wereldoorlog. Aan het einde van de oorlog, in 1944, was brandstof schaars en waren veel legervoertuigen kapot. Hitler droeg zijn soldaten op om zoveel mogelijk fietsen in beslag te nemen. In Nederland zijn in die tijd ruim 100.000 fietsen gestolen. Iets waar vooral oudere Nederlanders nog steeds boos over zijn op de Duitsers.  

Soorten fietsen

Oké, nu jullie zijn bijgepraat over de geschiedenis van de fiets (in een notendop), gaan we over op de vele soorten fietsen die Nederland rijk is. Vooral leuk als je nieuw bent in het land en nog een exemplaar wil uitkiezen. We zijn hier zeker niet compleet, dus laat je vooral adviseren. Bijvoorbeeld bij een van deze fietsenwinkels! 

Heb je al een fiets? Ga dan snel door naar fietsregels en fietsetiquette of onze tips voor de kersverse fietsenbezitter! 

Pro-tip: check of je werkgever een fietsplan heeft. Dat is een regeling waarmee je vaak een leuke fiscale korting krijgt op het aanschafbedrag, soms wel 40%! 

Kinderfietsen (en waarom we allemaal zo goed kunnen fietsen)

Nederlandse baby’s worden niet echt vanuit de baarmoeder op het fietszadel gezet, maar heel lang hoeven ze niet te wachten. Veel kinderen krijgen nog voor ze zelfstandig kunnen lopen een loopfietsje. Daarna volgt vaak een driewieler met trappers, lekker stabiel. Als kinderen een jaar of drie zijn, krijgen ze vaak hun eerste tweewieler met zijwieltjes. Zodra ze een beetje kunnen balanceren, gaan die wieltjes eraf. Kinderfietsjes hebben vaak een vlaggetje achterop, zodat automobilisten ze van ver kunnen zien. Kinderen leggen in groep 7 of 8 van de basisschool een verkeersexamen af. Daarbij hoort ook het fietsexamen, waarin ze laten zien dat ze veilig kunnen fietsen. 

Omafietsen en opafietsen (perfecte barrels voor bij het station)

Verreweg de populairste fietsen in het Nederlandse straatbeeld zijn opa- en omafietsen. Simpele fietsen zonder versnellingen of handremmen. Weinig poespas, dus er kan weinig aan kapot. Veel Nederlanders hebben een omafiets of opafiets als tweede fiets. Vaak een roestig barrel dat ze voor een paar tientjes op de kop hebben getikt, waarvan het niet zo erg is als ie gejat wordt. Handig als je gaat stappen of je fiets buiten een fietsenstalling neerzet. 

Pro-tip: veel fietsenwinkels en fietsenmakers verkopen (opgeknapte) tweedehands fietsen met garantie. 

Stadsfietsen (voor de vaartmakers)

De iets actievere fietser kiest vaak voor een stadsfiets. Dit zijn fietsen met een aantal versnellingen en handremmen. Kun je net iets lekkerder vaart op maken. Deze fietsen hebben meestal een gesloten kettingkast, zodat je er niet zoveel onderhoud aan hebt. Je hebt ook nog supersportieve stadsfietsen met tientallen versnellingen, daar kan een fietsenwinkel je alles over vertellen. 

Racefietsen en mountainbikes (fietsen voor de lol)

Voor mensen die fietsen als sport zien, heb je racefietsen (ook wel wielrenfietsen) en mountainbikes. De eerste soort heeft dunne bandjes waarmee je lekker snel kan. De tweede juiste hele dikke, zodat je er ook mee op ruig terrein kunt fietsen. Als sportieve fietser kun je je in Eindhoven onderdompelen in een rijke fietscultuur. Sluit je aan bij een van de vele fietsgezelschappen, of ga na een lange rit een welverdiend biertje met mede-fietsers drinken op een fietsvriendelijk terras.

Elektrische fietsen (een beetje valsspelen mag)

Luie mensen, mensen die niet van zweetoksels houden en/of mensen die dagelijks grote afstanden moeten afleggen, spelen een beetje vals met een elektrische fiets. Ook scholieren rijden tegenwoordig massaal op e-bikes. Standaard elektrische fietsen kunnen 25 kilometer per uur. Gaan ze nog harder? Dan zijn het officieel bromfietsen. Dat betekent: verplicht een helm dragen en op de rijbaan fietsen als de maximale snelheid op het fietspad lager is dan 50 kilometer per uur. 

Pro-tip: kijk altijd goed uit als je een fietspad oversteekt, want je wordt zo van je sokken gereden door een fietsende forens of een maaltijdbezorger op een elektrische fiets. 

Vouwfietsen (lekker handig en compact)

Je ziet ze misschien weleens in de trein: de vouwfiets. Deze fietsjes kun je opvouwen en handig meenemen naar kantoor of in het openbaar vervoer. Een ander voordeel is dat je ze makkelijk in je huis kan ‘stallen’.

Bakfietsen (geen auto meer nodig)

De bakfiets is inmiddels niet meer weg te denken uit het Nederlandse straatbeeld. Je ziet ze vaak bij scholen, met een hoop kinderen voor in de bak. Deze units zijn ook handig als je zware boodschappen wilt vervoeren of een kleine inboedel moet verhuizen. Bakfietsen zijn vaak elektrisch, omdat het anders toch wel heel hard werken is. 

Ligfietsen en tandems (speciaal voor excentrieke fietsers)

We sluiten af met wat gekke fietsen. Allereerst de ligfiets. Dit type fiets werd al in de jaren 30 van de vorige eeuw uitgevonden, maar pas in de jaren 70 kwamen ze echt op de markt. Je ziet er af en toe eens eentje rijden. Zoals voor vele niches zijn hiervoor wel speciale ligfietsevenementen. Dan nog de tandem, je zag hem al bij Juliana. Deze fiets voor twee personen is uitgevonden in 1880, als fiets speciaal voor wedstrijden. Inmiddels is het bij uitstek een fiets voor gezellige fietstochtjes met je partner of vrienden. Als je zoekt op ‘Tandem huren Eindhoven’ kom je volop plekken tegen waar je zo’n ding kan huren, vaak inclusief drankarrangement. 

Pro-tip: weet je nog niet hoe lang je blijft? Via een service als Swapfiets lease je tijdelijk een fiets. Als ie gejat wordt of je hem per ongeluk sloopt, krijg je weer een nieuwe. Je kunt ook tijdelijk ov-fietsen of van die elektrische leenfietsen huren. 

Fietsregels & fietsetiquette

We zouden willen dat het vanzelfsprekend is om je aan de verkeersregels te houden, maar iedereen die langer dan 5 minuten in een Nederlandse stad fietst, ontdekt al gauw dat veel mensen ze niet goed kennen (of bewust keihard negeren). Ben je nieuw in Nederland? Dan willen we je namens alle Nederlanders op het hart drukken om deze regels uit je hoofd te leren. De fietsetiquette is optioneel, maar je maakt er zeker vrienden mee. Of in ieder geval geen vijanden. 

Pro-tip: in veel buurten in de stad kun je gratis fietslessen voor volwassenen volgen. Google op 'fietsles Eindhoven' en kijk wat het aanbod in jouw buurt is!

De fietsregels (voorkom een boete)

• Geef verkeer van rechts voorrang, tenzij er haaientanden op de weg staan. Sla jij af en gaat een voetganger rechtdoor? Dan heeft de voetganger voorrang. 

• Stop voor zebrapaden. Vooral in de binnenstad nemen mensen dat vaak niet zo nauw, terwijl juist daar veel voetgangers lopen. 

• Fiets niet op het voetpad. Alleen kinderen onder de 12 op kinderfietsen mogen dat.

• Laat je mobiele telefoon in je zak. Zelfs als je hem alleen maar vast hebt, krijg je een dikke boete als je betrapt wordt. Bovendien is er weinig irritanter dan een fietser die append en zwabberend voor je rijdt. Die mens wil je niet zijn!

• Zorg voor goede verlichting. En dan niet ‘ik heb een lampje zodat ik geen boete kan krijgen’, maar gewoon goed licht, zodat auto’s je in het donker kunnen zien. 

• Steek je hand uit als je afslaat. Doe dat ruim voor je bocht, dan kunnen de mensen achter je er rekening mee houden. Bonuspunten als je ook je hand uitsteekt als je halverwege een fietspad stopt en van het pad afgaat. 

De fietsetiquette (voorkom dat mensen boos naar je schreeuwen)

• Fiets niet met z’n tweeën (drieën, vieren) naast elkaar. In ieder geval niet als het druk is op de weg, en sowieso niet op smalle fietspaden. Wil iemand jullie inhalen? Maak dan vaart om voor de ander te gaan fietsen. Afremmen en afzakken = boze inhaler. 

• Fiets niet tegen de richting in, tenzij het niet anders kan. Als spookfietser heb je nooit voorrang, ook niet op voetgangers die het fietspad oversteken. 

• Kijk achterom voordat je iemand inhaalt. Een snelle fietser kan niet meer remmen als jij ineens naar links gaat. 

• Over remmen gesproken: doe dat pas als je vlak voor het stoplicht bent, en niet meters ervoor. Dan blokkeer je al remmende een kruispunt en dat vindt iedereen die ook over dat kruispunt heen wil enorm irritant. 

• Blokkeer sowieso geen kruispunten, maar wacht voor het kruispunt als het vol staat bij een oversteekplaats. 

• Ben je niet zo’n beste fietser? Probeer dan zo rechts mogelijk te wachten bij een stoplicht. De ‘linkerbaan’ is voor snelle vertrekkers. Dus je kunt als onervaren of trage fietser beter achter iemand wachten. 

Leestips

Wil je jezelf of je kind meer leren over veilig fietsen? Check dan deze links! 

• Brainport Bike School: leer fietsen als een local!

• Tips over veilig fietsen van de ANWB

• Test je kennis met de ANWB fietsquiz

• Veilig Verkeer Nederland - leuke verkeerslessen voor kinderen van alle leeftijden

Tips voor de kersverse fietsbezitter

Wil je jezelf graag onderdompelen in de Nederlandse fietscultuur, dan begint dat natuurlijk met een nieuwe fiets. Maar waar moet je als kersverse fietsenbezitter nog meer aan denken? Wij helpen je!

Koop een extra slot

Met een kettingslot maak je het fietsendieven een stuk moeilijker. Mits je een beetje een fatsoenlijk slot koopt. Gelukkig zijn daar keurmerken voor. Een slot met een ART 2 of 3-certificaat (of nog hoger) is top. Zet je fiets altijd ergens aan vast. Alleen een kettingslot door de wielen vormt voor dieven maar een kleine belemmering, dan laden ze jouw mooie fiets met goed slot en al hun witte bestelbusje in. 

Fiets kwijt? 

De gemeente is geen fan van wildparkeren. Ook niet met fietsen. Doe je dat toch, en ben je daarna je fiets kwijt? Dan staat ie waarschijnlijk bij het gemeentedepot (Vestdijk 147). Hij kan natuurlijk ook in een van de bovengenoemde busjes zijn geladen. Kleine kans dat je ‘m dan weer terugvindt. Maar áls de gemeente of politie ‘m vindt, dan zetten ze hem op verlorenofgevonden.nl.  

Zorg voor goede verlichting 

We stipten het bij de regels & etiquette al even aan, maar zorg voor goede verlichting. Moet je vaak over donkere wegen fietsen, dan is het slim om altijd een setje losse ledlampjes bij je te hebben voor het geval je fietslamp het begeeft. Een veiligheidshesje is dan ook geen overbodige luxe. 

Investeer in goede regenbescherming

Als fietser in Nederland is de kans aanzienlijk dat je een paar keer per jaar (oké, per maand) goed natregent. Koop daarom een goede regenbroek en regenjas, of zo’n poncho die je over je stuur heen hangt waardoor je benen droog blijven. Ervaren fietsers kunnen een stormparaplu proberen, maar als je dit leest, ben je daar waarschijnlijk nog niet klaar voor. 

Pro-tip: wil je echt goed integreren in de Nederlandse fietscultuur? Koop dan matching fietskleding voor jou en je partner. Bijvoorbeeld bij de ANWB-winkel. 

Let op de oksels

Fietsen is hard werken, zeker als het warm is. Namens je collega’s, vrienden en familie willen we je adviseren om niet zó snel te fietsen dat het zweet je uitbreekt. Of om een schoon shirt en deo in te pakken voor een kleine opfrisbeurt op de plek van bestemming. 

Geef je fiets regelmatig een onderhoudsbeurt

Heb je een mooie fiets gekocht? Zorg dan dat je hem jaarlijks even laat bijstellen bij een fietsenmaker. Dan fietst ie weer als een zonnetje en slijt je stalen ros veel minder snel. Pomp zelf regelmatig je banden op en zorg dat je ‘m niet te vaak buiten in de regen laat staan. 

Eindhovense fietsroutes 

Helemaal enthousiast geworden over fietsen in Eindhoven? Uitstekend! Wij hebben wat leuke tips voor je. Deze fietsroutes bijvoorbeeld. Van ‘Rondje Eindhoven’ om de stad tot een tripje naar het beroemde Van Gogh-fietspad. Een andere leuke manier om de stad te ontdekken is via onze Hotspot-fietstour of streetart-fietstour met gids!  

Liefhebbers van bijzondere fietspaden moeten zeker eens langs de Hovenring en Fietsbrug Tegenbosch. Allebei spectaculaire fietsbruggen. Ook De Berenkuil is een aanrader. De Berenkuil, officieel ‘Insulindeplein’ dankt zijn naam aan de betonnen 'beren' die de rotonde omsluiten. Zeker voor buitenlanders is zo’n fietsrotonde onder autowegen door heel bijzonder. Maar dankzij de graffiti is het voor iedereen leuk om hier eens een rondje doorheen te fietsen. 

Lekker fietstochtje achter de rug? Plof dan neer op een van deze fietsvriendelijke terrasjes voor een welverdiend biertje!